Balika Samriddhi Yojana : देशातील मुलींचे भविष्य सुरक्षित व्हावे आणि त्यांना कोणत्याही आर्थिक अडचणीमुळे शिक्षणापासून वंचित राहावे लागू नये, या उद्देशाने केंद्र सरकार अनेक महत्त्वाकांक्षी योजना राबवत आहे. ‘सुकन्या समृद्धी योजने’प्रमाणेच, गरीब कुटुंबांसाठी १९९७ मध्ये सुरू झालेली ‘बालिका समृद्धी योजना’ (Balika Samriddhi Yojana – BSY) एक मोठा आधार ठरत आहे.
‘बेटी बचाओ-बेटी पढाओ’ अभियानांतर्गत चालवली जाणारी ही योजना मुलीच्या जन्मापासूनच कुटुंबाला आर्थिक पाठबळ देऊ लागते. या योजनेचा मुख्य उद्देश मुलीच्या जन्माला प्रोत्साहन देणे आणि तिचे शिक्षण पूर्ण करणे, हा आहे.
Balika Samriddhi Yojana म्हणजे काय आणि कशी मिळते मदत?
‘बालिका समृद्धी योजना’ ही आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ (गरीब) कुटुंबांसाठी तयार करण्यात आली आहे. या योजनेत सरकार दोन टप्प्यांत आर्थिक मदत करते:
- जन्मानंतरची मदत: मुलीच्या जन्मानंतर तिच्या आईला प्रसूतीनंतरची मदत म्हणून एकवेळ ५०० रुपयांची रक्कम दिली जाते. ही रक्कम आई आणि बाळाच्या तातडीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी उपयोगी ठरते.
- शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती: यानंतर, मुलगी शाळेत जाऊ लागल्यानंतर, इयत्ता पहिली ते दहावीपर्यंत तिच्या शिक्षणासाठी दरवर्षी निश्चित रक्कम शिष्यवृत्तीच्या स्वरूपात थेट तिच्या खात्यात जमा केली जाते.
जन्मापासून ते दहावीपर्यंत किती मदत मिळते?
जन्मानंतर ५०० रुपये मिळाल्यानंतर, मुलीला तिच्या शिक्षणाच्या प्रत्येक टप्प्यावर खालीलप्रमाणे शिष्यवृत्ती दिली जाते:
| वर्ग | दरवर्षी मिळणारी आर्थिक मदत |
| इयत्ता १ ते ३ | ₹३०० (प्रत्येक वर्षी) |
| इयत्ता ४ | ₹५०० |
| इयत्ता ५ | ₹६०० |
| इयत्ता ६ आणि ७ | ₹७०० (प्रत्येक वर्षी) |
| इयत्ता ८ | ₹८०० |
| इयत्ता ९ आणि १० | ₹१,००० (प्रत्येक वर्षी) |
गरीब कुटुंबांना पाठ्यपुस्तके, गणवेश आणि इतर शालेय खर्च भागवण्यासाठी या लहान रकमा खूप उपयुक्त ठरतात.
कोण घेऊ शकतो लाभ? (पात्रता निकष)
ही योजना मुख्यतः गरीब कुटुंबांना आधार देण्यासाठी चालवली जाते. त्यामुळे खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- BPL कुटुंब: या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कुटुंबाकडे ‘दारिद्र्य रेषेखालील’ (BPL) कार्ड असणे अनिवार्य आहे. कुटुंब ग्रामीण किंवा शहरी असले तरी BPL कार्ड आवश्यक आहे.
- दोन मुलींची मर्यादा: एका कुटुंबातील केवळ दोनच मुलींना या योजनेचा फायदा मिळू शकतो.
- वयाची अट: मुलीचे वय १८ वर्षांपेक्षा कमी असावे (शालेय शिक्षणासाठी).
- जन्म प्रमाणपत्र: मुलीचे जन्म प्रमाणपत्र असणे अनिवार्य आहे.
अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे
जर तुम्ही BPL श्रेणीत मोडत असाल आणि योजनेसाठी पात्र असाल, तर अर्ज करण्याची प्रक्रिया ऑफलाइन आहे:
- अर्ज मिळवा: योजनेचा अर्ज तुमच्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्र, ब्लॉक डेव्हलपमेंट ऑफिस किंवा महिला व बाल विकास विभागाच्या कार्यालयात उपलब्ध असतो.
- महत्त्वाची कागदपत्रे: अर्ज भरताना पुढील कागदपत्रे जोडावी लागतील:
- मुलीचे जन्म प्रमाणपत्र (सर्वात महत्त्वाचे)
- पालकांचे आधार कार्ड
- BPL कार्ड असलेले कुटुंबाचे रेशन कार्ड
- निवासाचा पुरावा (Address Proof)
- उत्पन्न प्रमाणपत्र (Income Certificate)
- बँक किंवा पोस्ट ऑफिस पासबुकचे तपशील (मदत थेट खात्यात जमा करण्यासाठी)
- अर्ज जमा करा: संपूर्ण भरलेला अर्ज सर्व आवश्यक कागदपत्रांसह तुम्ही ज्या कार्यालयातून फॉर्म घेतला आहे, त्याच ठिकाणी जमा करा.
गरीब कुटुंबांनी आपल्या मुलीच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी या महत्त्वाच्या सरकारी योजनेचा लाभ घ्यावा, असे आवाहन करण्यात येत आहे.
