Ai In Farming : भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा असलेल्या शेतीमध्ये सध्या अनेक अडचणी येत आहेत. हवामानातील बदल, जमिनीचा खराब पोत, वाढते कीटक आणि रोग यांसारख्या समस्यांमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पादन घटत आहे आणि खर्च वाढत आहे. अशा परिस्थितीत, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) हे तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांसाठी आशेचा किरण बनले आहे. AI च्या मदतीने शेतीत अनेक सुधारणा करता येतात, ज्यामुळे उत्पादन वाढते, खर्च कमी होतो आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारते. Ai In Farming
AI म्हणजे काय आणि शेतीत त्याचा वापर कसा होतो?
कृत्रिम बुद्धिमत्ता म्हणजे संगणकांना माणसांसारखा विचार करण्याची, शिकण्याची आणि निर्णय घेण्याची क्षमता देणारी प्रणाली. शेतीमध्ये (Ai In Farming ) AI चा वापर अनेक प्रकारे केला जात आहे.
- हवामानाचे अचूक अंदाज: AI आधारित प्रणाली हवामानाचे अचूक अंदाज वर्तवते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना पिकांची पेरणी कधी करावी, पाणी कधी द्यावे आणि काढणी कधी करावी याची योग्य माहिती मिळते.
- कीड आणि रोगांचे नियंत्रण: AI च्या मदतीने पिकांवर येणाऱ्या कीड आणि रोगांचा लवकरच अंदाज घेता येतो. त्यामुळे प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करून मोठे नुकसान टाळता येते.
- पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन: पाण्याची बचत करणे हे सध्याच्या काळात खूप महत्त्वाचे आहे. AI तंत्रज्ञान वापरून पिकांना किती पाणी द्यावे, याची अचूक माहिती मिळते, ज्यामुळे पाण्याची नासाडी टाळता येते.
- खतांचे अचूक प्रमाण: जमिनीतील पोषक तत्वांची तपासणी करून AI हे ठरवते की कोणत्या पिकाला किती खतांची गरज आहे. यामुळे खतांचा अनावश्यक वापर टाळता येतो, ज्यामुळे खर्च कमी होतो आणि पर्यावरणाचेही रक्षण होते.
- जमीन आणि पिकांची स्थिती: सध्या काही ॲप्स तयार करण्यात येत आहेत, ज्यामुळे शेतकरी आपल्या मोबाईलवरूनच पिकांची स्थिती, मातीतील आर्द्रता, तापमान, वाफसा, खतांची गरज आणि पाण्याच्या बाष्पीभवनाची माहिती मिळवू शकतात. या माहितीच्या आधारे शेतकरी योग्य वेळी योग्य निर्णय घेऊ शकतात. Ai In Farming
हे वाचा : जून महिन्यापासून शेतीसाठी खरीप हंगामात AI चा वापर
AI मुळे मिळणारे फायद
AI तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास शेतकऱ्यांना अनेक मोठे फायदे मिळतात.
- कमी खर्चात अधिक उत्पादन: AI च्या वापरामुळे खतांचा वापर सुमारे 30 टक्क्यांनी, तर पाण्याचा वापर 40 टक्क्यांनी कमी करता येतो. यामुळे उत्पादन 40 टक्क्यांपर्यंत वाढण्याची शक्यता असते. म्हणजेच, कमी खर्चात अधिक उत्पन्न मिळवण्याची संधी उपलब्ध होते.
- कोरडवाहू शेतीला वरदान: विशेषतः कोरडवाहू शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी हे तंत्रज्ञान वरदान ठरू शकते. पाण्याची बचत झाल्यामुळे कमी पाणी असलेल्या भागातही चांगले उत्पादन घेणे शक्य होते.
- पर्यावरणाचे रक्षण: सॅटेलाईट मॅपिंगद्वारे जमिनीतील पोषणद्रव्यांची स्थिती जाणून घेता येते आणि त्यानुसारच खतांची योजना करता येते. यामुळे रासायनिक खतांचा अंधाधुंद वापर टाळता येतो आणि पर्यावरणही सुरक्षित राहते.
शासनाचा आणि खाजगी कंपन्यांचा पुढाकार
महाराष्ट्र राज्य सरकारने 2025-26 च्या अर्थसंकल्पात AI साठी 500 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे. या निधीचा उपयोग कार्यशाळा आणि प्रशिक्षण शिबिरे आयोजित करण्यासाठी केला जात आहे, जेणेकरून शेतकऱ्यांना या नवीन तंत्रज्ञानाची माहिती दिली जाईल. काही खासगी कंपन्यांनीही AI आधारित शेतीत प्रात्यक्षिके दाखवली असून, या प्रयोगांमधून सकारात्मक परिणाम दिसून आले आहेत. हे सर्व प्रयत्न शेतकऱ्यांना आधुनिक तंत्रज्ञानाकडे घेऊन जात आहेत. Ai In Farming
आव्हाने आणि अडथ
AI तंत्रज्ञान कितीही फायदेशीर असले तरी, त्याच्या अंमलबजावणीमध्ये काही अडचणी आणि अडथळे आहेत.
- उच्च खर्च: AI यंत्रणांसाठी लागणाऱ्या सेन्सर्स, ड्रोन, सॉफ्टवेअर आणि इतर उपकरणांचा खर्च अजूनही सर्वसामान्य शेतकऱ्याला परवडणारा नाही.
- कौशल्याची गरज: या यंत्रणांची देखभाल, दुरुस्ती आणि योग्य वापर करण्यासाठी शेतकऱ्यांकडे आवश्यक कौशल्ये असणे गरजेचे आहे. यासाठी व्यापक प्रशिक्षणाची आवश्यकता आहे.
- पायाभूत सुविधा: नेटवर्कची उपलब्धता, अखंड वीजपुरवठा आणि सॅटेलाईट कनेक्टिव्हिटी यासारख्या मूलभूत गोष्टींचाही विचार करावा लागतो. ग्रामीण भागात अजूनही या सुविधांची कमतरता जाणवते.
- ड्रोन वापराचे धोके: ड्रोन वापरताना ओव्हरहेड वायर्स, ट्रान्सफॉर्मर्स, पक्षी किंवा वन्यप्राण्यांपासून होणाऱ्या संभाव्य अपघातांचा धोका असतो. Ai In Farming
भविष्यातील दिशा
या आव्हानांवर मात करण्यासाठी शासन, खासगी कंपन्या आणि संशोधक एकत्र काम करत आहेत. AI तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांसाठी अधिक सोपे आणि परवडणारे बनवण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. प्रशिक्षण आणि जागरूकता वाढवून शेतकऱ्यांना या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास प्रोत्साहित केले जात आहे.
एकूणच, कृत्रिम बुद्धिमत्ता भारतीय शेतीत क्रांती घडवून आणण्याची क्षमता ठेवते. जर या तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केला गेला आणि शेतकऱ्यांपुढे येणाऱ्या अडचणी दूर केल्या गेल्या, तर निश्चितच शेतकऱ्यांचे दिवस पालटतील आणि भारतीय शेती अधिक समृद्ध होईल. Ai In Farming
