nature farming केंद्र शासनाने शेतकऱ्यांसाठी नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्याच्या दृष्टीने नवी योजना आणली आहे. नॅशनल मिशन ऑन नॅचरल फार्मिंग (nmnf) national mission on nature farming या केंद्र प्रायोजित स्वतंत्र योजनेला केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मान्यता दिली आहे. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना सेंद्रिय आणि नैसर्गिक शेती करण्यासाठी आवश्यक सहाय्य आणि मार्गदर्शन दिले जाणार आहे.
nature farming योजना राबविण्याचा उद्देश
नैसर्गिक शेतीमुळे पर्यावरण, माती, आणि मानवासाठी अनेक फायदे होतात. या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे:
- लागवडीचा खर्च कमी करणे: रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांवरील अवलंबित्व कमी करून नैसर्गिक साधनांचा वापर वाढवणे.
- मातीची गुणवत्ता वाढवणे: जैविक सजीवांची संख्या वाढवून मातीला उपजाऊ बनवणे.
- स्थानिक पिकांवर भर: जैवविविधतेला चालना देऊन स्थानिक पीक प्रकारांचा स्वीकार करणे.
- शाश्वत शेती: पर्यावरणपूरक शेतीच्या पद्धतींना प्रोत्साहन देणे.
योजनेचा वित्तीय आराखडा
15 व्या वित्त आयोगाच्या (2025-26) कालावधीपर्यंत या योजनेसाठी ₹2481 कोटी इतका निधी मंजूर करण्यात आला आहे. यामध्ये:
- भारत सरकारचा वाटा: ₹1584 कोटी
- राज्य सरकारांचा वाटा: ₹897 कोटी
nature farming योजनेंतर्गत उपक्रम
1. क्लस्टर आधारित नैसर्गिक शेती:
योजनेअंतर्गत पुढील दोन वर्षांत 15,000 ग्रामपंचायतींमध्ये क्लस्टर विकसित केले जातील. एक कोटी शेतकऱ्यांना सहभागी करून 7.5 लाख हेक्टर क्षेत्रावर नैसर्गिक शेती सुरू केली जाईल.
2. जैव-साधन सामुग्री केंद्रांची स्थापना:
10,000 जैव-साधन केंद्रे (BRCs) स्थापन केली जातील. यामध्ये शेतकऱ्यांना जीवनामृत, बिजामृत, तसेच नैसर्गिक खतांसाठी आवश्यक साधने उपलब्ध करून दिली जातील.
3. नैसर्गिक शेती मॉडेल्स:
कृषी विज्ञान केंद्रे (KVKs) आणि कृषी विद्यापीठांच्या सहकार्याने 2000 प्रात्यक्षिक फार्म्स स्थापन केली जातील. शेतकऱ्यांना येथे प्रशिक्षित करण्यात येईल.
4. कृषी सखींची नेमणूक:
30,000 कृषी सखी आणि समुदाय संसाधन व्यक्ती (सीआरपी) तैनात केल्या जातील, ज्या शेतकऱ्यांमध्ये जागरूकता निर्माण करतील.
हे वाचा: शेती तार कुंपण योजना
शेतकऱ्यांना मिळणारे फायदे
- लागत खर्चात बचत: नैसर्गिक साधनांचा वापर करून खरेदीवरील खर्च कमी होईल.
- बाजारपेठेतील प्रवेश: सोप्या प्रमाणपत्र पद्धती आणि सामायिक ब्रँडिंगच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांच्या उत्पादनाला बाजारपेठ मिळेल.
- जैवविविधतेला चालना: विविध प्रकारच्या पीक पद्धतींना प्रोत्साहन मिळेल.
- मॉडेल प्रात्यक्षिक केंद्र: शेतकऱ्यांना त्यांच्या गावाजवळ प्रशिक्षण घेता येईल.
योजनेचा तंत्रज्ञानाशी समन्वय
शेतकऱ्यांना त्यांच्या nature farming नैसर्गिक शेती उत्पादनात बाजारपेठ मिळवून देण्यासाठी एक सोपी प्रमाणपत्र प्रणाली आणि समर्पित सामायिक ब्रॅण्डिंग प्रदान केले जाईल. NMNF अंमलबजावणी चे ताजे जिओ टॅग आणि मॉनिटरिंग ऑनलाइन पोर्टल द्वारे केली जाईल.
शैक्षणिक सहभाग
विद्यार्थ्यांना शेतीविषयक शिक्षणातून नैसर्गिक शेतीची माहिती देण्यासाठी RAWE कार्यक्रम आणि विशेष अभ्यासक्रम तयार केले जातील. नैसर्गिक शेतीसाठी समर्पित पदवी, पदव्युत्तर, आणि पदविका अभ्यासक्रमांचा समावेश केला जाईल.
नैसर्गिक शेतीचे फायदे
- मातीची आरोग्य सुधारणा: मातीतील सजीवांच्या संख्येत वाढ होईल.
- पर्यावरणपूरकता: रासायनिक खतांचा वापर टाळून जैविक परिसंस्थेचे संरक्षण.
- आरोग्यदायी उत्पादने: रसायनमुक्त अन्न उत्पादनामुळे ग्राहकांचे आरोग्य सुधारेल.
निष्कर्ष
नॅशनल मिशन ऑन नॅचरल फार्मिंग ही योजना देशातील शेती क्षेत्रासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरू शकतो. पर्यावरण संरक्षण, जैवविविधता संवर्धन, आणि शाश्वत शेतीच्या दृष्टीने हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे. नैसर्गिक शेतीच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांचा विकास आणि पर्यावरणाचा समतोल राखण्याचे उद्दिष्ट साध्य होईल. नैसर्गिक शेतीकडे वळणे ही काळाची गरज बनली आहे आणि एनएमएनएफ योजनेद्वारे शेतकऱ्यांसाठी शाश्वत भविष्याची वाट खुली होईल.
