शेतकऱ्याला कधीही कमी समजू नका
Success Story : शेतकऱ्यांना खूप कमी समजले जाते, परंतु हरियाणातील नवीन आणि प्रवीण सिंधू या दोन भावांनी आपली मेहनत आणि कल्पकता वापरून केशर शेतीतून लाखोंचा नफा मिळवला आहे. जगातील सर्वात महाग मसाला मानले जाणारे केशर पिकवून त्यांनी एक आदर्श निर्माण केला आहे. केशर शेतीसाठी त्यांनी इराण आणि इस्रायलमधील प्रगत एरोपोनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला, ज्यात झाडे मातीशिवाय हवेत पण वाढतात. या तंत्राचा वापर करून त्यांनी त्यांच्या घराच्या गच्चीवरच केशराची शेती केली.
शिक्षण घेत असताना प्रवीणला सुचली होती कल्पना
प्रवीण सिंधूला MTech चे शिक्षण घेत असताना घरात केशर पिकवण्याची कल्पना सुचली होती. त्याने अनेक संशोधन लेखांमध्ये या विषयी वाचले होते. शिक्षण पूर्ण झाल्यावर, प्रवीणने या कल्पनेला प्रत्यक्षात उतरवण्याचे ठरवले. परंतु, सुरुवातीला केशर लागवडीसाठी आवश्यक ज्ञान त्याला नव्हते. म्हणून, प्रवीणने थायलंडला जाऊन मशरूम शेतीचे विशेष प्रशिक्षण घेतले, तर त्याचा भाऊ नवीनने जम्मू-काश्मीरमधील पंपोर येथे केशर लागवडीचे प्रशिक्षण घेतले. पंपोर हे भारतातील केशर उत्पादनासाठी प्रसिद्ध असलेले ठिकाण आहे. इथल्या शेतकऱ्यांकडून नवीनने केशर लागवडीच्या महत्त्वपूर्ण गोष्टी शिकून घेतल्या.
हे वाचा: रब्बी हंगामासाठी 404 कोटींचे वितरण
केशर शेतीत आलेल्या अडचणी
Success Story केशर लागवड करण्यासाठी प्रवीण आणि नवीन यांनी अनेक अडचणींचा सामना केला. पहिल्यांदा काश्मीरमधून १०० किलो केशर बल्ब ऑनलाइन मागवले होते, पण त्यांची अवस्था खराब निघाली. इतके नुकसान होऊनही त्यांनी हार मानली नाही. पुढच्या वर्षी ते थेट पंपोरला जाऊन बल्ब खरेदी करण्याचा निर्णय घेतला. २०१९ मध्ये त्यांनी चांगल्या प्रतीचे १०० किलो बल्ब विकत घेतले आणि त्याची यशस्वी लागवड केली. या प्रयोगातून त्यांना चांगले उत्पन्न मिळाले, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढला.
Success Story गच्चीवरच केली शेतीची यशस्वी सुरुवात
२०१८ मध्ये प्रवीण आणि नवीन यांनी त्यांच्या घराच्या गच्चीवरच १५x१५ ची खोली एका छोट्या प्रयोगशाळेत रूपांतरित केली. याठिकाणी त्यांनी केशर बल्ब लावले. त्यांनी पहिल्याच वर्षी यशस्वी पिक घेतले आणि केशर काढणी करून कुटुंबीय व मित्रांना भेट म्हणून दिले. पुढील वर्षात त्यांनी या शेतीला विस्तार देण्याचा निर्णय घेतला आणि ७०० किलो बल्ब लावले. यापासून त्यांना ५०० ग्रॅम केशर मिळाले, ज्याची विक्री अडीच लाख रुपयांत झाली.
वार्षिक उत्पन्नात वाढ
प्रवीण आणि नवीन यांनी केशर शेतीत अधिकाधिक गुंतवणूक करून उत्पादन वाढवले. २०२३ मध्ये त्यांना दोन किलो केशराचे उत्पादन मिळाले, ज्यातून त्यांनी १० लाख रुपयांचा नफा कमावला. त्यांच्या केशर उत्पादनाला बाजारात चांगली मागणी असून, त्यांनी ‘अमर्त्वा’ नावाचा ब्रँड तयार केला आहे. आज ते यूएस, यूकेसह देशांतर्गत बाजारात केशर निर्यात करतात.
अतिरिक्त उत्पन्नाची साधने
केशर काढणीनंतर उरलेल्या फुलांच्या पाकळ्या ते कॉस्मेटिक कंपन्यांना विकतात, ज्यातून त्यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळते. याशिवाय, ऑफ-सीझनमध्ये त्यांनी प्रयोगशाळेत कॉर्डीसेप्स आणि बटन मशरूम उगवण्याचे ठरवले आहे. हे मशरूम त्याच्या औषधी गुणधर्मांसाठी प्रसिद्ध आहेत आणि त्यामुळे त्यांना अधिक नफा मिळण्याची शक्यता आहे.
Success Story शेतकऱ्यांसाठी एक आदर्श प्रेरणा
प्रवीण आणि नवीन यांच्या मेहनतीचे हे यश इतर शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायी आहे. त्यांनी केशरासारख्या महागड्या पिकाची गच्चीवर शेती करून यश मिळवले आहे. शेतीत प्रयोगशीलतेचा वापर करून लाखो रुपये कमावण्याचा मार्ग त्यांनी दाखवला आहे.
