Give blood, give hope रक्तदान हे श्रेष्ठ दान मानले जाते, कारण ते कोणत्याही पैशाने विकत घेता येत नाही. एका व्यक्तीने केलेल्या रक्तदानाने तब्बल तीन व्यक्तींचे प्राण वाचू शकतात. याच निस्वार्थ आणि दयाळू भावनेचा सन्मान करण्यासाठी दरवर्षी १४ जून रोजी ‘जागतिक रक्तदाता दिन’ (World Blood Donor Day) साजरा केला जातो. हा दिवस जगभरातील त्या कोट्यवधी लोकांप्रति कृतज्ञता व्यक्त करतो, जे स्वेच्छेने आणि विनामोबदला रक्तदान करून माणुसकीचे खरे दर्शन घडवतात.
२०२५ ची थीम: ‘रक्त द्या, आशा द्या: मिळून वाचवूया जीवन’ Give blood, give hope
जागतिक रक्तदाता दिन २०२५ ची थीम आहे – ‘Give blood, give hope: together we save lives’ म्हणजेच ‘रक्त द्या, आशा द्या: मिळून वाचवूया जीवन’. ही थीम रक्त आणि प्लाझ्मा दानाच्या अत्यंत गरजेवर प्रकाश टाकते. आजारांशी लढणारे रुग्ण, अपघातात जखमी झालेले लोक आणि बाळंतपणावेळी गुंतागुंत झालेल्या मातांसाठी रक्त हे जीवनदायी ठरते.
या वर्षी, जागतिक आरोग्य संघटना (World Health Organization – WHO) नवीन आणि नियमित रक्तदात्यांना पुढे येण्यासाठी प्रोत्साहित करत आहे. तसेच, सुरक्षित रक्त आणि रक्त उत्पादनांची गरज पूर्ण करण्यासाठी राष्ट्रीय रक्त कार्यक्रमांमध्ये (national blood programs) गुंतवणूक करण्यासाठी सरकार आणि इतर संस्थांना एकत्र आणण्याचाही यामागे उद्देश आहे.
जागतिक रक्तदाता दिनाचा इतिहास (History of World Blood Donor Day)
जागतिक रक्तदाता दिनाची स्थापना जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) केली आणि तो पहिल्यांदा २००४ मध्ये साजरा करण्यात आला. त्यानंतर, २००५ मध्ये ५८ व्या जागतिक आरोग्य संमेलनात या दिवसाला अधिकृतपणे जागतिक स्तरावर मान्यता मिळाली.
हा दिवस साजरा करण्यासाठी १४ जून ही तारीख निवडण्यामागे एक खास कारण आहे. याच दिवशी १८६८ मध्ये ऑस्ट्रियन शास्त्रज्ञ डॉ. कार्ल लँडस्टाईनर (Karl Landsteiner) यांचा जन्म झाला होता. त्यांना आधुनिक रक्त संक्रमणाचे (modern blood transfusion) जनक मानले जाते. त्यांनीच ABO रक्तगट प्रणालीचा (ABO blood groups) शोध लावला, ज्यामुळे रक्त संक्रमण अधिक सुरक्षित झाले. त्यांच्या या महत्त्वपूर्ण योगदानामुळे आज लाखो लोकांचे प्राण वाचवणे शक्य झाले आहे.
रक्तदानाचे महत्त्व आणि फायदे
जागतिक रक्तदाता दिन हा केवळ रक्तदात्यांचा सन्मान करण्याचा दिवस नाही, तर समाजात रक्तदानाविषयी जनजागृती (public awareness) निर्माण करण्याचाही एक महत्त्वाचा मंच आहे.
रक्तदान: इतरांसाठी जीवनदान, स्वतःसाठी आरोग्यदान!
तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की रक्तदान केल्याने केवळ इतरांचे प्राण वाचत नाहीत, तर रक्तदात्याच्या स्वतःच्या आरोग्यासाठीही ते खूप फायदेशीर ठरते.
ठाण्यातील ज्युपिटर हॉस्पिटलचे संचालक, डॉ. अमित सराफ यांच्या मते, “रक्तदान हे आपत्कालीन परिस्थितीत, मोठ्या शस्त्रक्रिया, कर्करोगाचे उपचार आणि प्रसूतीदरम्यान अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावते. पण त्याचे फायदे केवळ रुग्णांपुरते मर्यादित नाहीत.”
रक्तदात्याला मिळणारे आरोग्य फायदे (Health Benefits of Blood Donation):
- हृदयाचे आरोग्य: नियमित रक्तदान केल्याने शरीरातील अतिरिक्त लोहाचे प्रमाण नियंत्रणात राहते, ज्यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होतो.
- कर्करोगाचा धोका कमी: काही संशोधनांनुसार, नियमित रक्तदान केल्याने काही विशिष्ट प्रकारच्या कर्करोगाचा धोका कमी होऊ शकतो.
- नवीन रक्तपेशींची निर्मिती: रक्तदान केल्यानंतर शरीर नवीन रक्तपेशी तयार करते, ज्यामुळे शरीर ताजेतवाने आणि निरोगी राहते.
- मोफत आरोग्य तपासणी (Free Health Check-up): रक्तदान करण्यापूर्वी रक्तदात्याची एक छोटी आरोग्य तपासणी केली जाते. यामध्ये रक्तदाब, हिमोग्लोबिन आणि इतर काही गोष्टी तपासल्या जातात. यातून आपल्याला आपल्या आरोग्याविषयी महत्त्वाची माहिती मिळते.
डॉ. सराफ पुढे सांगतात, “रक्तदान करणे म्हणजे केवळ इतरांची मदत करणे नाही, तर स्वतःच्या शरीराला अधिक चांगल्या प्रकारे ओळखणे देखील आहे.”
आजकालच्या तरुण पिढीमध्ये रक्तदानाबद्दल जागरूकता वाढताना दिसत आहे. तरुण वर्ग याला केवळ एक मानवतावादी कार्य म्हणून नाही, तर सामाजिक जबाबदारी आणि वैयक्तिक आरोग्यासाठी एक चांगली सवय म्हणून स्वीकारत आहे.
निष्कर्ष
रक्तदान हे एक असे महान कार्य आहे, ज्यात आपण कोणालातरी जीवनाची सर्वात मोठी भेट देतो. चला, या जागतिक रक्तदाता दिनी आपण सर्वजण रक्तदान करण्याचा संकल्प करूया आणि ‘रक्त द्या, आशा द्या’ हा संदेश कृतीत आणूया. तुमचे एक पाऊल अनेक आयुष्ये वाचवू शकते.