Cotton Productivity Mission भारतातील कापूस उत्पादकांना अलिकडच्या काळात कमी उत्पादन आणि कमी बाजारभावामुळे मोठ्या अडचणींना सामोरे जावे लागत आहे. त्याच वेळी, आंतरराष्ट्रीय बाजारातील स्पर्धेमुळे भारतीय कापूस उत्पादकांच्या समस्या अधिकच वाढल्या आहेत. ही परिस्थिती लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने “मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटी” (Cotton Productivity Mission) योजनेची घोषणा केली आहे. या योजनेच्या मदतीने भारतातील कापूस उत्पादकता वाढवून शेतकऱ्यांना अधिक चांगला फायदा मिळवून देण्याचा सरकारचा प्रयत्न आहे.
दिनांक 1 फेब्रुवारी 2025 रोजी केंद्र सरकारच्या अर्थसंकल्प निर्मला सीतारामन यांनी सादर केला. या अर्थसंकल्पामध्ये देशातील कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांना दिलासा देण्यासाठी आणि उत्पन्न वाढ तसेच त्यांच्या दराबाबत निर्णय घेण्यासाठी सरकारने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. ज्याच्या माध्यमातून देशातील कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांना नक्कीच दिलासा मिळेल अशी अपेक्षा वर्तवण्यात येत आहे
पिक नुकसान भरपाईसाठी ई-पंचनामा
भारतातील कापूस उत्पादकतेची सध्याची स्थिती
- कमी उत्पादकता:
- भारतातील कापूस उत्पादकता जगातील इतर प्रमुख उत्पादक देशांच्या तुलनेत खूपच कमी आहे.
- अमेरिका, ब्राझील, ऑस्ट्रेलिया, आणि इजिप्त यांसारख्या देशांमध्ये हेक्टरी उत्पादन भारताच्या तुलनेत चारपट अधिक आहे.
- आंतरराष्ट्रीय बाजारातील प्रभाव:
- उत्पादन कमी असल्याने भारतीय कापूस उत्पादकांना बाजारातील चढ-उतारांचा मोठा फटका बसतो.
- भारताला दरवर्षी १० ते १२ लाख गाठी कापूस आयात करावा लागतो, कारण देशात उच्च प्रतीच्या कापसाचे उत्पादन मर्यादित आहे.
- शेतकऱ्यांची मागणी:
- शेतकरी अनेक वर्षांपासून उच्च प्रतीचे अतिरिक्त लांब धाग्याचे बियाणे आणि अत्याधुनिक तंत्रज्ञान उपलब्ध करून देण्याची मागणी करत होते.
- देशातच या प्रकारच्या कापसाचे उत्पादन झाले तर आयात कमी होईल आणि शेतकऱ्यांना चांगला दर मिळेल.
मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटी म्हणजे काय Cotton Productivity Mission
केंद्र सरकारने जाहीर केलेले “मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटी” हे पाच वर्षांसाठी असणार आहे. या योजनेंतर्गत:
✅ कापूस उत्पादन वाढवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाईल.
✅ शेतकऱ्यांना उच्च प्रतीची अतिरिक्त लांब धाग्याच्या कापसाची वाण पुरवली जातील.
✅ कापसाच्या शाश्वत उत्पादनावर भर दिला जाईल.
✅ कापूस उद्योगासाठी 5F धोरण राबवले जाईल.
5F धोरण म्हणजे काय?
“Farm to Fibre to Factory to Fashion to Foreign” हे धोरण कापूस उत्पादनापासून निर्यातीपर्यंत संपूर्ण साखळी सुधारण्यासाठी आहे. Cotton Productivity Mission
- Farm (शेती):
- शेतकऱ्यांना नवीन वाण आणि आधुनिक शेती तंत्रज्ञान पुरवले जाईल.
- Fibre (धागा):
- उच्च दर्जाच्या धाग्याची निर्मिती करण्यावर भर दिला जाईल.
- Factory (उद्योग):
- कापड उद्योगाला आवश्यक कच्चा माल उपलब्ध करून दिला जाईल.
- Fashion (फॅशन):
- भारतीय कापसाचा उपयोग उच्च प्रतीच्या वस्त्रनिर्मितीसाठी केला जाईल.
- Foreign (निर्यात):
- भारतीय कापसाची आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत मागणी वाढवली जाईल.
मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटीमुळे शेतकऱ्यांना होणारे फायदे
✅ कापूस उत्पादन वाढल्यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक नफा मिळेल.
✅ उच्च प्रतीच्या कापसामुळे निर्यात वाढेल आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत भारताचे स्थान मजबूत होईल.
✅ नवीन तंत्रज्ञानामुळे कीटक आणि रोगांवर नियंत्रण मिळवणे सोपे होईल.
✅ भारतीय कापड उद्योगाला स्वदेशी उच्च दर्जाच्या कापसाचा पुरवठा होईल.
भारताला कापूस उत्पादनात जागतिक स्तरावर नेण्यासाठी पुढील पावल
✅ कापसाचे संशोधन आणि सुधारित वाण विकसित करणे.
✅ कमी पाण्यावर जास्त उत्पादन देणाऱ्या पद्धती विकसित करणे.
✅ शेतकऱ्यांसाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम राबवणे.
✅ कापसासाठी हमीभाव आणि बाजारपेठ मजबूत करणे.
“मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटी” Cotton Productivity Mission योजनेमुळे भारतातील कापूस उत्पादकांना नवीन संधी मिळेल. यामुळे भारतीय कापूस उत्पादकता वाढेल, शेतकऱ्यांचे उत्पन्न सुधारेल, आणि देशाची आयात कमी होईल. सरकारच्या या उपक्रमामुळे भारताचा कापूस उद्योग अधिक बळकट होईल आणि देश जागतिक पातळीवर एक मोठा कापूस निर्यातदार बनू शकेल.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
1. “मिशन फॉर कॉटन प्रोडक्टिव्हिटी” किती वर्षांसाठी आहे?
Cotton Productivity Mission ही योजना पाच वर्षांसाठी असणार आहे.
2. या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना काय मिळेल?
शेतकऱ्यांना अद्यावत तंत्रज्ञान, नवीन बियाणे, आणि उच्च प्रतीच्या कापसाचे वाण पुरवले जातील.
3. 5F धोरण म्हणजे काय?
Farm to Fibre to Factory to Fashion to Foreign या संकल्पनेवर आधारित धोरण आहे, जे कापूस उद्योग साखळी सुधारण्यासाठी मदत करेल.
4. भारतातील कापूस उत्पादकता आंतरराष्ट्रीय तुलनेत कशी आहे?
भारताची उत्पादकता अमेरिका, ब्राझील, आणि ऑस्ट्रेलियाच्या तुलनेत चार पट कमी आहे.
5. या मिशनचा सर्वसामान्य शेतकऱ्यांना कसा फायदा होईल?
कापूस उत्पादन वाढल्याने शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल आणि त्यांना चांगले बाजारभाव मिळतील.
